Đồng hồ Moonphase là tên gọi chỉ chung cho các dòng đồng hồ sở hữu chức năng Moonphase hay còn được biết đến với tên gọi là lịch tuần trăng, chu kỳ mặt trăng. Đây là một chức năng mở rộng của đồng hồ thường xuất hiện trên các dòng sản phẩm cao cấp, với khả năng phản ánh chính xác hình ảnh thực tế của mặt trăng mà bạn thường thấy mỗi ngày trong năm.
Đồng hồ có chức năng Moonphase được sinh ra từ mong muốn có thể tái hiện thời gian qua sự chuyển động của chu kỳ Mặt trăng. Lý do là vì Mặt trăng là phương pháp hàng đầu để nói về các tháng trôi qua. Từ lúc Mặt trăng còn non đến khi đã tròn và lặp lại một lần nữa trọn vẹn chiếm 29 ngày rưỡi (chính xác là 29,53 ngày). Sự vận động này khép kín trong một vòng tuần hoàn cố định, cung cấp cho nhân loại một chu kỳ thống nhất của rất nhiều hoạt động trong nhiều thế kỷ. Nói một cách rõ ràng hơn, các hoạt động này có thể liên quan đến tín ngưỡng, tôn giáo, ngày cúng bái và các lễ hội hằng năm.
Moonphase và các pha của mặt trăng trong chu kỳ quay
Và như vậy, về cơ bản, chức năng Moonphase được hình thành dựa trên lịch âm, tức lịch được tính theo pha của mặt trăng. Thông thường, các pha của mặt trăng sẽ thay đổi tuần hoàn khi mặt trăng quay quanh trái đất, trong những ngày này, mặt trăng sẽ được mặt trời chiếu sáng, và tùy vào sự thay đổi vị trí tương đối của ba thực thể Mặt trăng, Mặt trời và Trái Đất, mà người ta có thể nhìn thấy một phần hay toàn bộ mặt trăng. Từ đó hình thành nên các pha mặt trăng cơ bản.
Có tổng cộng 8 pha mặt trăng trong một chu kỳ quay, bao gồm:
Pha 1: Tuần trăng mới (người ta gọi là trăng sóc): Không có trăng
Pha 2: Trăng lưỡi liềm đầu tháng (trăng non)
Pha 3: Trăng bán nguyệt đầu tháng (trăng thượng tuần): lúc này là trăng lên, nhìn thấy 50% vào buổi chiều và đầu tối
Pha 4: Trăng khuyết đầu tháng
Pha 5: Trăng đầy: hay trăng tròn, lúc này thì trăng lên đỉnh, nằm chính giữa cửa sổ của moonphase. Trăng đầy là vào ngày 16 AL chứ không phải là ngày 15 như nhiều người nghĩ. Điều này cũng đúng với thực tế, các bạn sẽ thấy ngày 16 trăng lúc nào cũng tròn và to hơn so với trăng của ngày 15. Căn cứ vào đây sẽ giúp các bạn chỉnh đồng hồ cho đúng
Pha 6: Trăng khuyết cuối tháng
Pha 7: Trăng bán nguyệt cuối tháng (trăng hạ tuần): lúc này thì trăng xuống, nhìn thấy 50% vào cuối ban đêm và buổi sáng.
Pha 8: Trăng lưỡi liềm cuối tháng (trăng tàn).
Nguyên lý hoạt động của chức năng lịch Moonphase
Chu kì lịch tuần trăng trên đồng hồ sẽ nhảy vào lúc 6h-7h tối (gần đúng với thực tế, khi vào tầm trăng mới lên). Và nó hoạt động được là nhờ một hệ thống cơ chế hết sức phức tạp bên trong bộ máy, cụ thể:
Đằng sau mặt số của một chiếc đồng hồ Moonphase điển hình là một đĩa quay có chứa hai Mặt trăng giống hệt nhau. Cứ sau 29 ngày rưỡi, đĩa này sẽ quay trọn một chu kỳ hoàn chỉnh. Và sự trọn vẹn hay suy yếu của Mặt trăng sẽ do một bộ phận khác (có thể nằm trên mặt số hoặc trong chính bộ máy chuyển động) đóng vai trò che chắn dưới nhiều hình thức khác nhau.
Đĩa Mặt trăng được điều khiển bởi một bánh răng 59-tooth được nâng lên dần dần dần bởi một ngón tay cơ học cứ sau mỗi 24 giờ, do đó tương ứng với một vòng quay (gần như) đầy đủ cho toàn bộ chu kỳ của Mặt trăng.
Vì sao là “gần như”? Bởi trong thực tế, Mặt trăng không tuân theo sự phối hợp này. Chu kỳ của Mặt trăng thật sự chỉ kéo dài 29 ngày, 12 giờ 44 phút (hoặc nói cách khác là 29,53 ngày). Mặc dù độ chính xác tương đối này đã đủ tốt với người dùng bình thường, nhưng các thợ chế tạo đồng hồ đương nhiên sẽ không thỏa mãn với con số có thể làm tròn lên hoặc làm tròn xuống này. Thử nghĩ xem, được nghỉ 0,03 ngày mỗi tháng tương đương với việc Moonphase sẽ bị tắt trọn một ngày cứ sau 2 năm 7 tháng rưỡi.
Để khắc phục được sai biệt giữa chu kỳ Mặt trăng đo được và các pha của Mặt trăng trong thực tế, một cơ chế phức tạp hơn đã ra đời với thiết bị 135 răng để điều khiển đĩa Mặt trăng. Sự cải thiện này đã góp phần làm tăng độ chính xác của chuyển động để Moonphase chỉ tắt đúng một ngày mỗi 122 năm.
Như vậy: “Một đồng hồ Moon Phase sẽ có lịch trăng chính xác đến 122 năm. Hết 122 năm, chúng ta mới phải điều chỉnh lại hình ảnh mặt trăng tương ứng cho các ngày trong năm. Sở dĩ xảy ra chuyện này là bởi vì chu kỳ mặt trăng thực tế kéo dài 29.53 ngày còn chu kỳ mặt trăng trên đồng hồ kéo dài 29.5 ngày”
